Łukasz Włodarski

PL: Kilka uwag o formularzu listów Szymona Maciejowica Ze Stawu na przykładzie korespondencji Oficjała Kamieńskiego i Pomorskiego z Wielkimi Mistrzami Krzyżackimi W Prusach oraz Radą Miasta Gdańska

EN: Several comments on the format of the letters written by Szymon of Staw, the Kamień and Pomerania official, to the Grand Masters of the Teutonic Order in Prussia and Gdańsk councillors

 

Źródło / source: Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne, 112 (2019)

Strony / pages: 453-463

 

https://doi.org/10.31743/abmk.2019.112.23

 

 

Streszczenie

Artykuł stawia sobie za cel przedstawienie elementów formularza listów oficjała kamieńskiego i zarazem tamtejszego wikariusza in spiritualibus et temporalibus (chwilowo również oficjała pomorskiego) Szymona Maciejowica ze Stawu do adresatów w Prusach, a ściślej do wielkich mistrzów krzyżackich oraz rajców gdańskich. Niestety po dziś dzień, w oryginale zachowało się jedynie siedem listów tegoż dygnitarza kościelnego. Niemniej w świetle interesującej nas korespondencji rzeczą symptomatyczną jest, iż Szymon w stosunku do adresatów tytułował się ich kapelanem (cappellanus). Zwrot ten w swej naturze kurtuazyjny, de facto był synonimem osoby duchownej. Warto również podkreślić, iż Maciejowic niejednokrotnie, zapewne aby upodobać się odbiorcy i zyskać jego przychylność, w listach adresowanych do wielkich mistrzów krzyżackich używał w stosunku do nich tytulatury książęcej. Dodać wreszcie należy, iż w warunkach polskiej dyplomacji tytułowanie zwierzchnika Zakonu Krzyżackiego księciem staje się praktyką dość powszechną dopiero po roku 1466, a więc po podpisaniu tzw. II pokoju toruńskiego.

  

Słowa kluczowe: Prusy; Szymon Maciejowic ze Stawu; oficjalat kamieński; oficjalat pomorski; XV wiek; dyplomatyka

 

Summary

The aim of this article is to present the format of the letters written by the Kamień official and curate in spiritualibus et temporalibus (temporarily the Pomerania official as well), Szymon Maciejowic of Staw, to addressees in Prussia, namely the Grand Masters of the Teutonic Order and Gdańsk councillors. Unfortunately, only seven original letters from that church dignitary survive to this day. Analysis of these letters reveals that Szymon called himself a chaplain (cappellanus) when writing letters to the aforementioned addressees. This polite term was, in fact, a synonym for ‘clergyman’. It is also worth emphasizing that Maciejowic, in order to please the recipients and win their favour, frequently addressed the Grand Masters as dukes in his letters. It should be added that addressing the head of the Teutonic Order as a duke became a fairly common diplomatic practice in Poland only after the signing of the so-called Second Treaty of Toruń in 1466.

 

Key words: Prussia; Szymon Maciejowic of Staw; the Kamień officiality; the Pomerania officiality; the fifteenth century; diplomacy

 

 

Bibliografia / References

Źródła

Archiwum Państwowe w Gdańsku, 300D43, sygn. 26, 30.

Geheimes Staatsarchiv Preusissches Kulturbesitz w Berlinie, XX Haupabteilung, Ordensbriefarchiv, nr 2009, 2032, 2310, 4505, 5319, 6955, 7849, 7856.

Lites ac res gestae inter Polonos Ordinemque Cruciferorum. Sprawy i spory pomiędzy Polakami a Zakonem Krzyżackim. Akta Postępowania przed wysłannikiem papieskim Antonim Zeno z Mediolanu w latach 1422–1423, wyd. Sławomir Jóźwiak, Adam Szweda, Sobiesław Szybkowski, red. Adam Szweda, Toruń 2015.

 

Opracowania

Czyżak Marta, Kapituła katedralna w Gnieźnie w świetle metryki z lat 1408-1448, Poznań 2003.

Gąsiorowski Antoni, Skierska Izabela, Początki oficjalatu kamieńskiego archidiecezji gnieźnieńskiej (wieki XIV-XV), „Kwartalnik Historyczny”, 103 (1996) nr 2, s. 3-21.

Gąsiorowski Antoni, Skierska Izabela, Szymon ze Stawu, w: Polski Słownik Biograficzny, 50/2, z. 205, Warszawa-Kraków 2015, s. 282-284.

Dyplomatyka staropolska, red. Tomasz Jurek, Warszawa 2015.

Dyplomatyka wieków średnich, oprac. Karol Maleczyński, Maria Bielińska, Antoni Gąsiorowski, Warszawa 1971.

Kętrzyński Stanisław, Zarys nauki o dokumencie polskim wieków średnich, t. 1, Warszawa 1934.

Koczerska Maria, Kancelaria i dokumentacja kościelna, w: Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa 2005, s. 359-367.

Koczerska Maria, Zbigniew Oleśnicki i Kościół krakowski w czasach jego pontyfikatu 1423-1455, Warszawa 2004.

Librowski Stanisław, Wizytacje diecezji włocławskiej, cz. I, Wizytacje diecezji kujawskiej i pomorskiej, t. I, opracowanie archiwalno – źródłoznawcze, „Archiwa, Biblioteki
i Muzea Kościelne”, 8 (1964), s. 5-186.

Lückerath Carl August, Paul von Rusdorf. Hochmeister des Deutschen Ordens 1422-1441 (seria: Quellen und studien zur Geschichte des Deutschen Ordens, Bd. 15, hrsg. von Klemens Wieser), Bad Godesberg 1969.

Maleczyński Karol, Zarys dyplomatyki polskiej wieków średnich, cz. 1, Wrocław 1951.

Prokop Krzysztof Rafał, Biskupi pomocniczy w diecezjach polskich w dobie przedtrydenckiej (2. poł. XIII - 1. poł. XVI w.), Kraków 2002.

Regesta historico – diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198-1525, pars I, vol. I, bearb. Erich Joachim, hrsg. von Walther Hubatsch, Göttingen 1948.

Skierska Izabela, Dwór i urząd biskupi w późnośredniowiecznej diecezji poznańskiej, „Roczniki Historyczne”, 60 (1994) s. 185-202.

Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce, t. 2, z. 1 (9), red. Marian Plezia, Wrocław-Kraków-Warszawa 1959;

Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce, t. 6, z. 7 (51), red. Krystyna Weyssenhoff-Brożkowa, Kraków 1992.

Suchodolska Ewa, Kancelarie na Mazowszu w latach 1248-1345. Ośrodki zarządzania
i kultury, Warszawa 1977.

Sułkowska-Kurasiowa Irena, Dokumenty królewskie i ich funkcja w państwie polskim za Andegawenów i pierwszych Jagiellonów (1370-1444), Warszawa 1977.

Sułkowska-Kurasiowa Irena, Polska kancelaria królewska w latach 1447-1506, Wrocław 1967.

Szweda Adam, Listy króla Polski Kazimierza Jagiellończyka do wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego z lat 1447-1454, w: Bitwa pod Chojnicami 18 IX 1454 r. w tradycji historycznej i lokalnej, red. J. Knopek, B. Kuffel, Chojnice 2004, s. 14-32.

Szweda Adam, Listy Władysława Jagiełły do wielkich mistrzów krzyżackich w latach 1386-1434, w: Tekst źródła – krytyka, interpretacja, red. B. Trelińska, Warszawa 2005, s. 253-272.

Szweda Adam, Organizacja i technika dyplomacji polskiej w stosunkach z zakonem krzyżackim w Prusach w latach 1386-1454, Toruń 2009.

Szweda Adam, „Princeps et consiliarus Regni Poloniae”. Król i wielki mistrz w latach 1466-1497, w: Od traktatu kaliskiego do pokoju oliwskiego. Polsko-krzyżacko-pruskie stosunki  dyplomatyczne w latach 1343-1660, red. A. Bues i in., Warszawa 2014, s. 241-260.

Szybkowski Sobiesław, Korespondencja książąt mazowieckich z Radą Miasta Gdańska w latach 1466-1526, w: Dziedzictwo książąt mazowieckich. Stan badań i postulaty badawcze, red. J. Grabowski, R. Mroczek, P. Mrozowski, Warszawa 2017, s. 283-304.

Szybkowski Sobiesław, Listy książąt mazowieckich do gdańskiej rady miejskiej (do końca wojny trzynastoletniej), „Archeion”, 113 (2012) s. 217-248.

Wilk-Woś Zofia, Późnośredniowieczna kancelaria arcybiskupów gnieźnieńskich (1436-1493), Łódź 2013.

Włodarski Łukasz, Posłowie arcybiskupów gnieźnieńskich do Prus w XV w. Przyczynek do badań nad otoczeniem prymasów Polski w późnym średniowieczu (w druku).

 

 

Informacja o autorze / Information about Author

* Łukasz Włodarski – mgr historii; doktorant w Instytucie Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu; e-mail: wlodarski24@gmail.com

https://orcid.org/0000-0001-8615-1835