Jolanta M. Marszalska

PL: Księgozbiór kanoników i wikariuszy kapituły kolegiackiej pw. Narodzenia NMP w Tarnowie (XV-XVIII w.) w zbiorach biblioteki tarnowskiego seminarium duchownego

EN: The book collection of the canons and curates of the Tarnów Collegiate Chapter of the Nativity of the Blessed Virgin Mary (from the fifteenth to the eighteenth century) in the library of the Tarnów seminary

Źródło / source: Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne, 112 (2019)

Strony / pages: 219-235

 

https://doi.org/10.31743/abmk.2019.112.11

 

 

Streszczenie

Od czasu powstania kolegiaty tarnowskiej (1400) gromadzony był podręczny księgozbiór, niezbędny w pracy duszpasterskiej, zawierający Biblię i jej komentarze, traktaty filozoficzne i teologiczne, a także księgi pomocne w kaznodziejstwie, w tym traktaty z zakresu teologii polemicznej. Systematycznie powiększał się, zwłaszcza dzięki darom i legatom testamentowym tarnowskich kanoników. Wśród ksiąg po kanonikach tarnowskich dają się wyróżnić dwie znaczące i cenne pod względem zawartości kolekcje: kanoników Szymona Starowolskiego i Erazma Marcinowskiego z charakterystycznymi oprawami ksiąg dla obu kolekcji. Są to dzieła z zakresu historii, kaznodziejstwa, prawa, biblistyki, a nade wszystko liturgiki. Drukowane są w języku łacińskim i pochodzą w zdecydowanej większości z zagranicznych oficyn wydawniczych: Paryża, Antwerpii, Bazylei, Wenecji, Rzymu i Werony.

Oprócz zgromadzonego księgozbioru kapitulnego księgi posiadało również kolegium wikariuszów utworzone przy kolegiacie tarnowskiej 10 lipca 1458 roku. Zgromadzone przez nich księgi pełniły funkcję praktyczną, służąc pomocą w duszpasterstwie parafialnym, na co wskazuje duża liczba sermones, homiliariów, wszelkiego rodzaju thesarusy i nade wszystko Biblia. Był to rodzaj księgozbioru podręcznego, służącego przede wszystkim do głoszenia kazań niedzielnych i w okresach roku liturgicznego. Księgi kolegium wikariuszów z czasem zasiliły księgozbiór kapituły kolegiackiej, a następnie katedralnej tarnowskiej. W XIX wieku, gdy tworzono bibliotekę seminarium tarnowskiego, księgi po wikariuszach kolegiackich zostały przekazane do księgozbioru seminaryjnego, gdzie znajdują się do dzisiaj.

Słowa kluczowe: Tarnów; kolegiata; kanonicy; kapituła kolegiacka; wikariusze; księgozbiór

 

Summary

Key words

 

Bibliografia / References

Źródła

Archiwum Diecezji Tarnowskiej

sygn. I. 3, k. 104, Bibliotheca vicariorum Tharnoviensis, w: Documenta ecclesiae collegiatae tarnoviensis;

sygn. I. 3, k. 206, Erectio ecclesiae colegiatae Tarnoviensis descripta, w: Documenta ecclesiae collegiatae tarnoviensis;

sygn. I. 3, k. 105, Księgi po nieboszczyku księdzu Piotrze od egzekutorów dane ojcom vikariuszom Tharnowskim, w: Documenta ecclesiae collegiatae tarnoviensis;

sygn. I. 3, k. 1-8, Privilegium erectionis vicariorum Tharnoviensem in titulum perpetuitatis, w: Documenta ecclesiae collegiatae tarnoviensis;

Statuta nec non liber promotionum philosophorum ordinis in universitate studiorum Jagellonica ab anno 1402 ad annum 1849, wyd. J. Muczkowski, Kraków 1849.

 

Opracowania

Herzig F., Katedra niegdyś kolegiata w Tarnowie wraz z krótką wzmianką o innych kościołach tarnowskich, Tarnów 1900.

Hornowska M., Zdzitowiecka-Jasieńska H., Zbiory rękopiśmienne w Polsce średniowiecznej, Warszawa 1947.

Kaliszuk J., Codices deperditi. Średniowieczne rękopisy łacińskie Biblioteki Narodowej utracone w czasie II wojny światowej. T. 1. Dzieje i charakterystyka kolekcji, Wrocław 2016.

Kumor B., Diecezja Tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1786-1985, Kraków 1985.

Kumor B., Erekcja kolegiaty i kapituły pod wezwaniem Wszystkich Świętych w Bobowej, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 11 (1965) s. 287-312.

Marszalska J.M., Katalog inkunabułów biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie, Tarnów 1997.

Marszalska J.M., Starovolsciana w zbiorach starych druków Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie, „Rocznik Biblioteki Narodowej”, 44 (2013) s. 303-315.

Marszalska J.M., Graczyk W., Zespoły proweniencyjne zasobu inkunabułów i starych druków Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie. Właściciele, użytkownicy, bibliofile, Warszawa 2017.

Misiurek J., Hozjusz Stanisław (1504-1579), w: Encyklopedia katolicka, t. 6, red. J. Walkusz, Lublin 1993, kol. 1257-1260.

Rosowski W., Solikowski Jan Dymitr (1539-1603), w: Encyklopedia katolicka, t. 18, red. E. Gigilewicz, Lublin 2013, kol. 580-581.

Ruta Z., Łyczko Marcin h. Sulima (1508-1578), w: Polski Słownik Biograficzny, t. 17, red. E. Rostworowski, Wrocław-Warszawa-Kraków 1973, s. 595.

Salaterski S., Kolegiata i kapituła św. Małgorzaty P.M. w Nowym Sączu (1448-1791), Nowy Sącz 1977.

Szymański J., Kapituła kolegiacka w Wojniczu 1465 – 1788, Lublin 1962.

Śliwa T., Śliwski Jakub (zm. 1638), w: Encyklopedia katolicka, t. 19, red. E. Gigilewicz, Lublin 2013, kol. 254-255.

Wyczawski H.E. (red.), Hozjusz Stanisław (1504-1579) w: Słownik Polskich Teologów Katolickich, t. 2, Warszawa 1982, s. 68-75.

Wyczawski H.E. (red.), Nowopolczyk Wojciech (ok. 1504-1559) w: Słownik Polskich Teologów Katolickich, t.3, Warszawa 1982, s.233-234.

Zachorowski S., Rozwój i ustrój kapituł polskich w wiekach średnich, Kraków 1912.

 

Informacja o autorze / Information about Author

Jolanta M. Marszalska – prof. dr hab. historii; Instytut Nauk Historycznych UKSW; e-mail: jmmarszalska@wp.pl

https://orcid.org/ 0000-0002-5112-5984