Robert Stępień

 

PL: Losy benedyktynów sieciechowskich po kasacie opactwa w 1819 r.

EN: The history of the Benedictines from Sieciechów after the dissolution of the monastery in 1819

 

Źródło / source: Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne, 110 (2018)

Strony / pages: 358-379

 

 

https://doi.org/10.31743/abmk.2018.110.18

 

 

 

 

 

 

Streszczenie

Artykuł omawia losy ostatnich zakonników klasztoru benedyktynów w Sieciechowie po kasacie opactwa w 1819 r. Podstawowym materiałem źródłowym dla badań w tym zakresie były teczki personalne duchowieństwa oraz akta konduit i stanu służby kapłanów przechowywane w zasobie Archiwum Diecezjalnego w Sandomierzu. Rekonstrukcja losów ostatnich benedyktynów sieciechowskich dowiodła, że większość z nich po supresji opactwa podjęła pracę duszpasterską w ośrodkach parafialnych, położonych na terenie kilku ówcześnie istniejących diecezji. Trzech byłych zakonników zakończyło swój żywot jako administratorzy kościoła na Łysej Górze. Artykuł w swym założeniu stanowi punkt wyjścia do dalszych badań nad dziejami benedyktynów z Sieciechowa, jak też szerzej nad problematyką losów duchowieństwa zakonnego w okresie XIX-wiecznych kasat klasztornych.

Słowa kluczowe: benedyktyni, Sieciechów, klasztor, kasata, losy osobiste

 

Summary

The article discusses the history of the last monks from the Sieciechów Benedictine monastery after its dissolution in 1819. The basic source material for this research included personal files of the monks and secular clergy, the records concerning the work and death of the priests held in the Diocesan Archive in Sandomierz. The reconstruction of the history of the last Benedictines from Sieciechów shows that following the suppression of the monastery, most of them conducted pastoral work in the parishes situated in a few dioceses which existed at the time. The last monks died as administrators of the church in Łysa Góra. The following article constitutes a starting point for further research on the history of the Benedictines from Sieciechów as well as all monks in the period of the 19^th-century dissolution of monasteries.

Key words: the Benedictines, Sieciechów, a monastery, dissolution, a personal history

 

 

Bibliografia / References

Źródła archiwalne

Archiwum Archidiecezjalne Lubelskie:

Konsystorz Generalny Lubelski, sygn. Rep. 60 IX 41; Rep. 60 VIII 36, vol. 2, 3; Rep. 60 A 252.

Archiwum Diecezjalne w Sandomierzu:

Akta benedyktyni Sieciechów 1804-1823.

Akta konduit. Stan służby kapłanów 1835, t. 1.

Akta zakonne różne (1820-1824).

Akta wizytacji dziekańskich (1827-1835).

Akta sekularyzacji zakonników (1812-1844).

Akta kapelanów (1818-1838).

Akta parafii Sieciechów (1797-1841).

Akta parafii Waśniów (1797-1829).

Akta parafii Waśniów (1836-1844).

Akta parafii Raków (1801-1844).

Akta personalne ks. Hipolita Kurosza

Akta personalne ks. Wacława Kowińskiego

Akta personalne ks. Kazimierza Lipowskiego

Akta personalne ks. Michała Kolumbana Jastrzębskiego

Akta personalne ks. Augustyna Kędzierskiego

Akta personalne ks. Adama Staszewskiego

Akta personalne ks. Antoniego Kowalskiego

Akta personalne ks. Hilarego Kasperowicza

Archiwum Główne Akt Dawnych:

Centralne Władze Wyznaniowe Królestwa Polskiego, sygn. 177, 178, 669, 723, 796, 797.

Komisja Rządowa Wojny, sygn. 354.

Archiwum Państwowe w Kielcach:

Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Ciepielowie, sygn. 80.

Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Słupi Nowej, sygn. 91, 109.

Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Smogorzowie, sygn. 22.

Archiwum Państwowe w Kielcach, Oddział w Sandomierzu:

Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Katedralnej pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Sandomierzu, sygn. 33.

Archiwum Państwowe w Lublinie:

Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Górze Jaroszyn, sygn. 21.

Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Rybitwach, sygn. 56.

Archiwum Państwowe w Radomiu:

Zarząd Rolnictwa i Dóbr Państwowych Guberni Radomskiej, Kieleckiej, Lubelskiej i Siedleckiej, Sukcesje, sygn. 1225, 1226, 1253, 1456.

Urząd Stanu Cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Brzeźnica, sygn. 13, 26.

Urząd Stanu Cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Sieciechów, sygn. 14, 28.

Urząd Stanu Cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Sucha, sygn. 12.

Urząd Stanu Cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Radom, sygn. 7.

Archiwum parafialne w Kozienicach, Księga urodzeń 1773-1783.

Archiwum parafialne w Wilkołazie, Akta zmarłych 1851-1863.

 

Źródła drukowane

Consignatio Cleri Saecularis ac Regularis Dioecesis Sandomiriensis pro Anno [1820-1841] Confecta.

Consignatio Cleri Saecularis ac Regularis Dioecesis Lublinensis pro Anno Domini [1840-1856] Confecta.

Rocznik Instytutów Religiynych i Edukacyinych w Królestwie Polskiem 1826, wyd. J.A. Radomiński, Warszawa 1826-1827.

Rocznik Woyskowy Królestwa Polskiego na rok 1824, Warszawa 1824.

Rocznik Woyskowy Królestwa Polskiego na rok 1825, Warszawa 1825.

Rocznik Woyskowy Królestwa Polskiego na rok 1830, Warszawa 1830.

 

Opracowania

Bednarski Waldemar Wojciech, Puławskie w okresie powstania listopadowego 1830/31r., w: Studia Puławskie, red. W.W. Bednarski, Puławy 1974, s. 147-171.

Borowski Franciszek Tadeusz, Dekret kasacyjny z roku 1819 i jego wykonanie w stosunku do zakonów diecezji sandomierskiej, „Studia Sandomierskie”, 18 (2011) z. 1, s. 7-162.

Brykowska Maria, W sprawie architektury zespołu pobenedyktyńskiego w Opactwie-Sieciechowie, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 15 (1970) z. 2, s. 203-211.

Chodyniecki Dariusz, Kapelani wojskowi w dziejach Polski do wybuchu II wojny światowej, „Saeculum Christianum”, 4 (1997) z. 2, s. 105-153.

Depczyński Wincenty, Parafia Tarnogród, „Nasza Przeszłość”, 37 (1972) s. 125-207.

Derwich Marek, Monastycyzm benedyktyński w średniowiecznej Europie i Polsce. Wybrane problemy, Wrocław 1998.

Dobosz Józef, Monarchia i możni wobec Kościoła w Polsce do początku XIII wieku, Poznań 2002.

Gach Piotr Paweł, Kasaty zakonów na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i Śląska: 1773-1914, Lublin 1984.

Gach Piotr Paweł, Opactwo i sanktuarium Świętego Krzyża w epoce kasat zakonnych (XVIII-XIX wiek), w: Klasztor na Świętym Krzyżu w polskiej kulturze narodowej, red. D. Olszewski, R. Gryz, Kielce 2000, s. 153-169.

Gach Piotr Paweł, Struktura i działalność duszpasterska zakonów męskich na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i Śląska w latach 1773-1914, Lublin 1999.

Gach Piotr Paweł, Zakonni kapelani wojskowi pod koniec XVIII i w XIX stuleciu, w: Historia duszpasterstwa wojskowego na ziemiach polskich, red. J. Ziółek i inni, Lublin 2004, s. 241-259.

Gach Piotr Paweł, Zakony w diecezji kieleckiej 1805-1914, „Nasza Przeszłość”, 59 (1983) s. 165-213.

Gacki Józef, Benedyktyński klasztor w Sieciechowie według pism i podań miejscowych, Radom 1872.

Gacki Józef, Benedyktyński klasztor Świętego Krzyża na Łysej Górze, Warszawa 1873.

Gembarzewski Bronisław, Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do 1831, Warszawa 1925.

Gembarzewski Bronisław, Wojsko Polskie 1815-1830, Warszawa 1903.

Gerlic Henryk, Rewerenda zamiast mniszego habitu – cystersi śląscy po kasacie ich opactw, w: Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i na Śląsku na tle procesów sekularyzacyjnych w Europie, t. 2, Kasaty na Śląsku Pruskim i na ziemiach zaboru pruskiego, Warszawa 2014, s. 165-186.

Jaroszek Kazimierz, Inwentarz pozostałości po ostatnim opacie sieciechowskim ks. Wojciechu Biedrzyckim z 1824 r., „Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego”, 33 (1998) z. 2-4, s. 125-142.

Juda Maria, Kultura książki w kręgu benedyktynów. Na marginesie dziejów opactwa w Sieciechowie, „Przegląd Informacyjno-Dokumentacyjny”, 2 (2005) s. 45-64.

Kaliszuk Jerzy, Codices deperditi. Średniowieczne rękopisy łacińskie Biblioteki Narodowej utracone w czasie II wojny światowej, t. 1, Dzieje i charakterystyka kolekcji, Wrocław 2016.

Kanior Marian, Polska Kongregacja Benedyktyńska Świętego Krzyża: 1709-1864, Kraków 2000.

Kanior Marian, Końcowe dzieje Polskiej Kongregacji Benedyktyńskiej Św. Krzyża (1772-1864), „Analecta Cracoviensia”, 14 (1982), s. 557-609.

Kośka Małgorzata, Dekret abpa Franciszka Skarbka-Malczewskiego z 17 IV 1819 r. w sprawie supresji klasztorów w Królestwie Polskim, „Hereditas Monasteriorum”, 8 (2016) s. 367-378.

Kotkowski Stanisław, Seminarium Duchowne w Sandomierzu w latach 1820-1926, Sandomierz 2010.

Kowalczyk Elżbieta, Powracający temat Sieciechów. Z problemów organizacji grodowej w Polsce wczesnośredniowiecznej, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 42 (1994) nr 1, s. 69-85.

Kowalska-Kutera Helena, Jaskulska Aldona, Nowakowska Helena, Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego, w: Ciepielów dawniej i dziś, red. H. Bednarczyk, H. Kowalska-Kutera, Sycyna 2001, s. 158-170.

Kraszewski Józef Ignacy, Nekrologi, „Tydzień Polityczny, Naukowy, Literacki i Artystyczny”, 19 czerwca 1870, nr 25.

Lechowicz Zbigniew, Filipowicz Paweł, Stan badań nad średniowiecznym opactwem w Sieciechowie, w: Radom: korzenia miasta i regionu, t. 4, Ziemia niczyja – ziemia nieznana. Schyłek starożytności i średniowiecze na ziemiach między Wisłą a Pilicą, red. A. Buko, D. Główka, M. Trzecieski, Warszawa 2013, s. 193-222.

Mądzik Marek, Z zagadnień polityki wyznaniowej na pograniczu Królestwa Polskiego w okresie międzypowstaniowym (na przykładzie Tarnogrodu), w: Na pograniczu kultur, języków i tradycji. Prace ofiarowane profesorowi doktorowi Ryszardowi Szczygłowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, red. M. Mądzik, A.A. Witusik, Lublin 2004, s. 227-242.

Massalski Adam, Miejsce pokuty i poniżenia. Instytut Księży Zdrożnych (1853-1863) i więzienie rosyjskie (1886-1914) na Świętym Krzyżu, w: Klasztor na Świętym Krzyżu w polskiej kulturze narodowej, red. D. Olszewski, R. Gryz, Kielce 2000, s. 171-192.

Miszczak Danuta, Późnobarokowy kościół pobenedyktyński w Sieciechowie-Opactwie, „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego”, 9 (1975) s. 367-383.

Nowak Edmund, Rys dziejów duszpasterstwa wojskowego w Polsce 968-1831, Warszawa 1932.

Osiński Tomasz, „Propaganda luchowska". Kulisy konwersji na prawosławie unitów wsi Luchów, Babice, Potok Górny w latach czterdziestych XIX wieku, „Res Historica”, 26 (2008) s. 63-89.

Parafia Maciejowice 1797-2016. Wyniki indeksacji ksiąg metrykalnych wykonanej przez Garwolińską Grupę Indeksacyjną, 2017, http://garwolin.org/maciejowice_indeksy

Pestka Wojciech, Jak mało… ks. Józef Gacki (1805-1876) - zarys biografii, Radom 2012.

Piątkowski Sebastian, Szymanek Andrzej, Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Zwoleniu 1425-2002. Monografia historyczna, Zwoleń 2002.

Prejs Roland, Słownik biograficzny zakonników franciszkańskich Królestwa Polskiego po kasacie 1864 r., Poznań 2004.

Reczulski Łukasz, Wójtowa Góra w Sieciechowie, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica”, 30 (2015) s. 187-205.

Rosowski Witalij, Losy zakonników z klasztorów rzymskokatolickich na Ukrainie Prawobrzeżnej skasowanych w XIX w., w: Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i na Śląsku na tle procesów sekularyzacyjnych w Europie, t. 1, Geneza. Kasaty na ziemiach zaborów austriackiego i rosyjskiego, red. M. Derwich, Wrocław 2014, s. 287-301.

Saletra Wojciech, Duchowieństwo obszaru między Wisłą a Pilicą wobec powstania listopadowego 1830-1831, „Teka Komisji Historycznej”, 8 (2011) s. 141-160.

Skała Agata, Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Zwoleniu, Lublin 1998.

Stalmach Krzysztof, Administracja lasów suprymowanych i duchownych województwa sandomierskiego w latach 1818-1832, „Ziemia Kozienicka”, 24-25 (2011) s. 5-22.

Stalmach Krzysztof, Kasata zakonu benedyktynów sieciechowskich w 1819 r. i zarząd ich majątku w okresie konstytucyjnym, mps, praca doktorska obroniona w 2008 r. na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.

Stanaszek Bogdan, Nowakowski Ryszard, Tylec Piotr, Słownik biograficzny księży diecezji sandomierskiej XIX-XX w., t. 1-3, Sandomierz 2014-2017.

Stępień Robert, Pokasacyjne losy i obecny stan zachowania archiwaliów klasztoru Benedyktynów z Sieciechowa, „Res Historica”, 45 (2018) s. 131-153.

Stępień Robert, Spory o granice posiadłości ziemskich benedyktynów z Sieciechowa, „Słupskie Studia Historyczne”, 18 (2012) s. 61-70.

Stopniak Franciszek, Dzieje Kapituły Zamojskiej, Lublin 1962.

Szczepańska Grażyna, Kalendarium Dęblina, Dęblin 2014.

Szymanek Andrzej, Pożyczka benedyktynów z Sieciechowa dla Żydów ze Zwolenia i Janowca, 1685 r., „Notatnik Janowiecki”, 16 (2009) s. 355-363.

Śladkowski Wiesław, Ostatni bastion powstania listopadowego, w: Zamość: z przeszłości twierdzy i miasta, red. A. Koprukowniak, A.A. Witusik, W. Ćwik, Lublin 1980, s. 164-181.

Wąsowicz Teresa, Topografia wczesnośredniowiecznego Sieciechowa, „Przegląd Historyczny”, 50 (1959) z. 3, s. 569-581.

Wimmer Jan, Historia piechoty polskiej do roku 1864, Warszawa 1978.

Wiśniewski Jan, Dekanat iłżecki, Radom 1912.

Wiśniewski Jan, Dekanat kozienicki, Radom 1913.

Wiśniewski Jan, Dekanat opatowski, Radom 1907.

Wiśniewski Jan, Dekanat radomski, Radom 1911.

Wiśniewski Jan, Dekanat sandomierski, Radom 1915.

Wiśniewski Krzysztof, Kościół św. Piotra i Pawła Apostołów oraz inne zabudowania jezuickie i benedyktyńskie w Pułtusku (inwentarze z lat 1781-1882 oraz dokumentacja fotograficzna), „Hereditas Monasteriorum”, 5 (2014) s. 107-161.

Wiśniewski Krzysztof, Szkolnictwo benedyktyńskie w Pułtusku w latach 1781-1833, „Nasza Przeszłość”, 117 (2012) s. 205-214.

Wiśniewski Krzysztof, Z dziejów konwentu benedyktynów w Pułtusku w latach 1781-1864, w: Pułtusk. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu, t. 6, red. J. Szczepański, Pułtusk 2005, s. 111-138.

Wiśniowski Eugeniusz, Z dziejów opactwa benedyktynów w Sieciechowie (XIII-XVI w.), „Roczniki Humanistyczne”, 7 (1958) z. 2, s. 23-120.

Wiśniowski Eugeniusz, Najstarszy dokument benedyktynów sieciechowskich (1252), „Studia Źródłoznawcze”, 4 (1959) s. 57-73.

Wykaz duchownych świeckich zmarłych w ciągu roku 1856 w Królestwie Polskim, „Pamiętnik Religijno-Moralny”, 33 (1857) z. 7, s. 80-84.

Zawadzki Wojciech, Losy franciszkanów w Prusach Zachodnich w okresie kasat ich klasztorów, „Hereditas Monasteriorum”, 2 (2013) s. 95-107.

Ziółek Ewa Małgorzata, Duszpasterstwo w wojsku Księstwa Warszawskiego, Królestwa Polskiego i po powstaniu listopadowym, w: Historia duszpasterstwa wojskowego na ziemiach polskich, red. J. Ziółek i inni, Lublin 2004, s. 173-197.

Zdon Wojciech, Dydaktyka zbawienia na sklepieniach pobenedyktyńskiego kościoła w opactwie sieciechowskim, „Arteria. Rocznik Katedry Sztuki Wydziału Nauczycielskiego Politechniki Radomskiej”, 6 (2008) s. 33-38.

Zdon Wojciech, Świątynia jako miejsce na granicy przemijania i wiecznej szczęśliwości, czyli o znaczeniu campanulli w architekturze kościoła opackiego w Sieciechowie, w: Obraz i przyroda, red. M. Mazurczak, J. Patyra, M. Żak, Lublin 2005, s. 549-559.

 

 

 

Informacja o autorze / Information about Author

Robert Stępień – dr historii; adiunkt w Instytucie Historii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie;

e-mail: robertstepien86@gmail.com

ORCID 0000-0003-3453-4185